Rażące niedbalstwo – czym jest? Definicja i przykłady

Rażące niedbalstwo bywa przyczyną odmowy wypłaty odszkodowania. W Ogólnych Warunkach Ubezpieczenia, w sekcji wyłączenia odpowiedzialności można znaleźć zapisy dotyczące zachowań osoby poszkodowanej, które zostaną potraktowane właśnie jako rażące niedbalstwo. W jakich sytuacjach ubezpieczony nie skorzysta ze wsparcia towarzystwa ubezpieczeniowego? Kiedy firma może odmówić wypłaty odszkodowania? Sprawdź.

Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 roku Kodeks cywilny mówi, że ubezpieczyciel jest wolny od odpowiedzialności i ma prawo odmówić wypłaty odszkodowania, jeśli ubezpieczony wyrządził szkodę umyślnie lub dopuścił się rażącego niedbalstwa. Co ważne, w żadnej ustawie nie znajdziemy definicji rażącego niedbalstwa, dlatego też każdy ubezpieczyciel może inaczej interpretować zdarzenia uznane za powód do odmowy odszkodowania. W umowie ubezpieczenia zawsze zapisane są wyłączenia odpowiedzialności danego towarzystwa – przed podpisaniem umowy należy się z nimi zapoznać.

Pojęcie rażącego niedbalstwa

O rażącym niedbalstwie można mówić, gdy sprawca zdarzenia narusza obowiązujące zasady, ale też, gdy nie zdaje sobie sprawy, że je narusza, choć powinien mieć tego pełną świadomość. Rażące niedbalstwo to inaczej działanie bezmyślne, bez zachowania minimalnej staranności, ostrożności, która jest wymagana w danej sytuacji.

Ważne! Rażące niedbalstwo to najwyższy stopień nieumyślnej winy. Ma wyższą rangę niż zwykłe niedbalstwo.

Z orzecznictwo Sądu Najwyższego wynika, że rażące niedbalstwo oznacza zignorowanie, nieprzestrzeganie elementarnych zasad prawidłowego zachowania w konkretnej sytuacji. Ponieważ nie ma jednoznacznej definicji rażącego niedbalstwa, takie samo zachowanie może być różnie interpretowane w poszczególnych towarzystwach ubezpieczeniowych. Oznacza to, że dane zdarzenie w jednej firmie zostanie uznane za rażące niedbalstwo, a w innej za nienależytą staranność.

Katarzyna Gaweł, ekspert w ubezpieczamy-auto.pl

Warto podkreślić, że w praktyce bardzo często występują problemy ze stosowaniem pojęcia rażącego niedbalstwa – zapewne dlatego, że jest to naprawdę ciężki zarzut.

Choć nie ma żadnej definicji wyjaśniającej, czym jest rażące niedbalstwo, istnieją opracowania naukowe i orzecznictwo sądowe (w szczególności orzecznictwo Sądu Najwyższego) tłumaczące, jakie zachowania mogą kryć się pod tym terminem.

Rażące niedbalstwo – uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego

Dzięki bogatemu orzecznictwu sądowemu, możemy poznać zachowania sprawców, które zostały uznane za rażące niedbalstwo, ale też te, które sądy usprawiedliwiły:

• pozostawienie samochodu z dokumentami w środku – po kradzieży pojazdu ubezpieczyciel odmówił wypłaty odszkodowania (Sąd Najwyższy II CKN 36/98 Wokanda 1999/3/7, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 listopada 1998 roku);
• niestaranny wybór przewoźnika – po kradzieży ładunku sąd ocenił, że poszkodowane nie zachowały należytej staranności przy wyborze spedytora i dlatego nie otrzymały odszkodowania od ubezpieczyciela (wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku I ACa 49/06 OSAB 2006/1/27 OSA 2008/3/16 z dnia 28 marca 2006 roku);
• pozostawienie kluczyków samochodu w domu, w miejscu ogólnie dostępnym – podczas imprezy młodzi ludzie będący pod wpływem alkoholu wybrali się na przejażdżkę, doprowadzając do wypadku, w którym kierowca zginął; towarzystwo ubezpieczeniowe uznało zachowanie właściciela auta za rażące niedbalstwo i odmówiło wypłaty odszkodowania, Sąd Najwyższy nie zinterpretował sytuacji w kategorii rażącego niedbalstwa, dzięki czemu właściciel otrzymał odszkodowanie (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 października 1988 roku, sygn. akt I CR 235/88, I CZ 117/88).

Jak łatwo zauważyć, dane zdarzenia bywają interpretowane zupełnie inaczej, dlatego wiele wyroków sądowych podważyło decyzję ubezpieczyciela, w części przypadków stanowisko TU zostało jednak podtrzymane.

Kiedy ubezpieczyciel może odmówić wypłaty odszkodowania?

Jak już wspomniano, rażące niedbalstwo rozumie się jako niezachowanie minimalnych zasad właściwego zachowania. Przykładem rażącego niedbalstwa kierowcy może być:

• pozostawienie pojazdu na nierównym terenie bez zaciągnięcia hamulca ręcznego;
• pozostawienie samochodu z wartościowym ładunkiem bez nadzoru;
• wjazd pod wiadukt, jeśli wiadomo, że pojazd się pod nim nie zmieści;
• łamanie przepisów drogowych, ich poważne naruszenie (jazda pod prąd, parkowanie w niedozwolonym miejscu).

Aby ocenić, czy doszło do rażącego niedbalstwa kierowcy, należy dokładnie przeanalizować jego zachowanie, ale też sprawdzić, jakie były jego obowiązki wynikające z danej sytuacji, jakich norm i zasad powinien przestrzegać. Dopiero taka pogłębiona analiza przypadku może dać odpowiedź na pytanie, czy doszło do rażącego niedbalstwa.

Przypisanie określonej osobie niedbalstwa uznaje się za uzasadnione wtedy, gdy osoba ta zachowała się w określonym miejscu i czasie w sposób odbiegający od właściwego dla niej miernika należytej staranności. Przez rażące niedbalstwo rozumie się natomiast niezachowanie minimalnych (elementarnych) zasad prawidłowego zachowania się w danej sytuacji. O przypisaniu pewnej osobie winy w tej postaci decyduje więc zachowanie się przez nią w określonej sytuacji w sposób odbiegający od miernika staranności minimalnej.

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10.03.2004 r., sygn. akt IV CK 151/03

Rażące niedbalstwo – czy zawsze oznacza odmowę odszkodowania?

Zgodnie z zapisami Kodeksu cywilnego w razie rażącego niedbalstwa odszkodowanie nie należy się, chyba że w umowie lub Ogólnych Warunkach Ubezpieczenia znajdują się inne zapisy, a także gdy zapłata odszkodowania odpowiada w danych okolicznościach względom słuszności. Co to oznacza?

Zasada słuszności to podstawa odpowiedzialności w wyjątkowych przypadkach. Chodzi o sytuacje, w których zasady współżycia społecznego przemawiają za przyznaniem odszkodowania, nawet jeśli brak pozostałych podstaw odpowiedzialności. Inaczej mówiąc, względy słuszności to pierwotne i podstawowe normy moralne, obyczajowe będące wyrazem poczucia sprawiedliwości.

Ważne! Odmowa zapłaty odszkodowania z powodu rażącego niedbalstwa wymaga zbadania, czy za przyznaniem środków nie przemawiają względy słuszności.

Odwołanie od decyzji ubezpieczyciela

Rażące niedbalstwo jest ciężkim zarzutem, mówi się nawet, że jest to zachowanie na granicy głupoty. Dlatego też skorzystanie z tego wyłączenia ochrony ubezpieczeniowej należy starannie udokumentować, poprzeć dowodami. Ubezpieczyciel musi dobrze przemyśleć, przeanalizować dany przypadek – zdarza się, że zakład próbuje wyłączyć odpowiedzialność, wymagając od kierowcy przesadnej ostrożności.

Pamiętaj! Zgodnie z art. 6 Kodeksu cywilnego: „Ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne”. Z faktu rażącego niedbalstwa skutek prawny wywodzi ubezpieczyciel, odmawiając odmowy wypłaty odszkodowania. W takim przypadku, zgodnie z art. 6 KC ma on obowiązek udowodnienia, że zachowanie ubezpieczonego może być uznane za rażące niedbalstwo.

Jeśli więc zakład ubezpieczeniowy niesłusznie postawi zarzut rażącego niedbalstwa, ubezpieczony może napisać odwołanie od decyzji. Kierowca może starać się udowodnić, że doszło jedynie do niedochowania należytej ostrożności. Kolejnym krokiem będzie skierowanie sprawy do sądu.

Jak napisać odwołanie od decyzji ubezpieczyciela?

W odwołaniu muszą znaleźć się dane ubezpieczonego oraz towarzystwa ubezpieczeniowego, a także informacje o zdarzeniu. Odwołanie powinno zawierać uzasadnienie, dlatego dobrze jest zasięgnąć porady prawnika, zgromadzić dowody, zajrzeć do orzecznictwa sądów i poszukać podobnego przypadku itp.

Ważne! Pismo można złożyć osobiście, wysłać tradycyjną pocztą lub pocztą elektroniczną w terminie 3 lat od wystąpienia zdarzenia – jeśli szkoda wynika z czynu niedozwolonego, odwołanie można złożyć do 10 lat, a jeśli jest skutkiem przestępstwa, do 20 lat.

Odrzucenie odwołania – co dalej?

Jeśli reklamacja ubezpieczonego zostanie odrzucona, nie oznacza to końca walki. W piśmie odmownym znajduje się pouczenie wskazujące, jakie dalsze kroki może podjąć ubezpieczony.

1. Skorzystać ze wsparcia Rzecznika Finansowego – wystąpić z wnioskiem o rozpatrzenie sprawy (o postępowanie interwencyjne lub polubowne); postępowanie trwa 12-18 miesięcy.
2. Zwrócić się z prośbą o pomoc do instytucji mediacji lub sądu polubownego.
3. Wystąpić z powództwem do sądu powszechnego.

Pamiętaj, że samo postawienie zarzutu rażącego niedbalstwa nie oznacza jeszcze, że ubezpieczyciel nie wypłaci odszkodowania. Niestety firmy często nadużywają tego wyłączenia odpowiedzialności, a orzecznictwo sądów wyraźnie pokazuje, że niejednokrotnie nie mają racji.

Rażące niedbalstwo – ubezpieczenie autocasco (AC)

Ubezpieczenie autocasco zapewnia ochronę w przypadku uszkodzenia samochodu, ale też kradzieży. Podpisując umowę, kierowca deklaruje liczbę i rodzaj zabezpieczeń antykradzieżowych oraz liczbę kompletów kluczyków. W Ogólnych Warunkach Ubezpieczenia można znaleźć informacje o tym, jakie zachowanie kierowcy będzie poczytane za rażące niedbalstwo. Poniżej przedstawiamy przykłady wraz z konkretnymi wyrokami sądów (przyznanie racji ubezpieczycielowi):

• pozostawienie samochodu w niestrzeżonym miejscu bez uruchomienia systemu antykradzieżowego;
• zostawienie w aucie kluczyków i dokumentów (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 maja 2004 r., sygn. akt II CK 341/03);
• pozostawienie tych samych zamków po kradzieży kluczyków (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 maja 2006 r., sygn. akt V CSK 109/2006);
• zostawienie kluczyków w miejscu ogólnie dostępnym, np. w kieszeni kurtki powieszonej na wieszaku w restauracji; sąd zaznaczył jednak, że takie zachowanie nie zawsze powinno być traktowane jako rażące niedbalstwo (np. pozostawienie kluczyków w łatwo dostępnym miejscu w domu – wyrok Sądu Najwyższego sygn. akt I CR 235/88, I CZ 117/88).

Jakie inne zachowanie kierowcy może zostać uznane za rażące niedbalstwo? Jeśli zadeklarowano konkretne zabezpieczenia przeciwwłamaniowe, a okaże się, że w chwili kradzieży nie były uruchomione (uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 4 grudnia 2008 r., sygn. akt I CNP 72/2008). Podobnie, jeśli kierowca zgłasza podczas podpisywania umowy dwa komplety kluczyków, a po kradzieży stwierdza się brak jednego z nich.

Ważne! Jeśli kierowca sam wyrządzi szkodę (np. w ataku agresji), nie otrzyma odszkodowania. Próba wyłudzenia odszkodowania może skutkować odpowiedzialnością karną (od 3 do 5 lat pozbawienia wolności).

Rażące niedbalstwo a ubezpieczenie OC

Ubezpieczenie OC jest polisą obowiązkową, a zakres ochrony regulują przepisy Ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o Ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych. Oznacza to, że towarzystwa nie mogą dowolnie ustalać warunków polisy OC, nie mogą ograniczać swojej odpowiedzialności.

W Ogólnych Warunkach Ubezpieczenia nie ma mowy o rażącym niedbalstwie kierowcy. Ubezpieczyciel może jednak odmówić odszkodowania, jeśli szkodę wyrządzono umyślnie lub pod wpływem alkoholu, a także gdy sprawca nie posiadał uprawnień do prowadzenia pojazdu (nie ma ważnego prawa jazdy).

Ważne! OC chroni sprawcę zdarzenia przed odpowiedzialnością finansową za wyrządzone szkody. Oznacza to, że poszkodowany otrzyma odszkodowanie z polisy sprawcy.

Ubezpieczenie OC musi wykupić każdy posiadacz pojazdu mechanicznego. Za brak ważnej polisy, kierowca zapłaci karę finansową. Jej wysokość zmienia się wraz z wysokością minimalnego wynagrodzenia za pracę. W 2025 właściciel samochodu osobowego może zapłacić nawet ponad 9 tys. kary.

Jak znaleźć atrakcyjną ofertę ubezpieczenia?

Aby znaleźć atrakcyjną ofertę polisy OC czy AC, warto porównać propozycje wielu firm. Dobrym sposobem jest skorzystanie z internetowego kalkulatora OC i AC – wystarczy podać dane kierowcy i informacje na temat pojazdu, by otrzymać kalkulacje od kilkunastu towarzystw ubezpieczeniowych. Dlaczego warto przeglądać poszczególne propozycje? OC ma zawsze taki sam zakres, ale ubezpieczyciele oferują polisy w różnych cenach. Z kolei ubezpieczenie dobrowolne np. autocasco czy assistance będą miały różne zakresy ochrony i inne ceny. Nieobowiązkową polisę można dopasować do indywidualnych potrzeb, dlatego warto szukać wariantu spełniającego oczekiwania kierowcy.

Cena ubezpieczenia – przykładowa kalkulacja

Sprawdziliśmy, jakie ceny ubezpieczenia towarzystwa zaproponowały 40-letniemu kierowcy z Łodzi.

Ubezpieczyciel	Zakres ubezpieczenia				Cena roczna
	OC	AC	Assistance	NNW
	OC	AC	Assistance	NNW	857,71 zł rata od 0 zł Sprawdź ceny
	OC	AC	Assistance	NNW	578,00 zł rata od 0 zł Sprawdź ceny
	OC	AC	Assistance	NNW	643,00 zł rata od 0 zł Sprawdź ceny
	OC	AC	Assistance	NNW	852,00 zł rata od 0 zł Sprawdź ceny
	OC	AC	Assistance	NNW	888,65 zł rata od 0 zł Sprawdź ceny
	OC	AC	Assistance	NNW	972,00 zł rata od 0 zł Sprawdź ceny
	OC	AC	Assistance	NNW	1131,00 zł rata od 0 zł Sprawdź ceny

		857,71 zł rata od 0.00
OC	AC	Assistance	NNW
Sprawdź ceny
		578,00 zł rata od 0.00
OC	AC	Assistance	NNW
Sprawdź ceny
		643,00 zł rata od 0.00
OC	AC	Assistance	NNW
Sprawdź ceny
		852,00 zł rata od 0.00
OC	AC	Assistance	NNW
Sprawdź ceny
		888,65 zł rata od 0.00
OC	AC	Assistance	NNW
Sprawdź ceny
		972,00 zł rata od 0.00
OC	AC	Assistance	NNW
Sprawdź ceny
		1131,00 zł rata od 0.00
OC	AC	Assistance	NNW
Sprawdź ceny

kalkulacja z dnia 12.04.2025

Jak widać, analizując poszczególne oferty kierowca może zaoszczędzić na zakupie ubezpieczenia, jednocześnie ma możliwość wyboru całego pakietu polis.

Sprawdź, ile Ty zapłacisz za polisę OC dla swojego samochodu!

Przed podpisaniem umowy należy dokładnie prześledzić zapisy OWU, zwracając szczególną uwagę na wyłączenia odpowiedzialności i informacje o rażącym niedbalstwie. Warto mieć świadomość, w jakich sytuacjach towarzystwa mogą odmówić pomocy finansowej.