Potrącenie pieszego na pasach – co grozi kierowcy?

1 czerwca 2021 roku wprowadzono przepisy, które zmieniły zasady zachowania kierowców przejeżdżających obok przejścia dla pieszych. W myśl nowych wytycznych pierwszeństwo ma nie tylko pieszy znajdujący się na pasach, ale także ten wchodzący na zebrę. Choć przepis ten ułatwił poruszanie się na przejściu, spowodował wzrost liczby wypadków z udziałem pieszych. Sprawdziliśmy, jakie konsekwencje dla kierowcy ma potrącenie pieszego na pasach i co się wydarzy, jeśli winnym jest poszkodowany.

Przepisy Ustawy z dnia 20 czerwca 1997 roku Prawo o ruchu drogowym zabraniają wchodzenia na jezdnię bezpośrednio pod nadjeżdżający pojazd. Ta sama zasada dotyczy wchodzenia na pasy, dlatego jeśli dojdzie do potrącenia pieszego na pasach, policja musi przeprowadzić dochodzenie i wyjaśnić, kto jest odpowiedzialny za zdarzenie. Procedura polega na ustaleniu winy, współwiny lub przyczynienia się do wypadku ze strony pieszego i kierowcy. Choć zdecydowanie częściej orzeka się winę kierowcy, niepokojąco wzrosła liczba zdarzeń, których sprawcami byli piesi – w 2023 było to 5% wypadków, a w 2024 już 9%. Za potrącenie pieszego na pasach grozi mandat, punkty karne, ale również kara pozbawienia wolności.

Pieszy w ruchu drogowym – definicja, przepisy

Definicję znajdziemy w Ustawie Prawo o ruchu drogowym zwanej potocznie Kodeksem drogowym – zgodnie z art. 2 poz. 18 za pieszego uznaje się:

osobę znajdującą się poza pojazdem na drodze i niewykonującą na niej robót lub czynności przewidzianych odrębnymi przepisami; za pieszego uważa się również osobę prowadzącą, ciągnącą lub pchającą rower, motorower, motocykl, hulajnogę elektryczną, urządzenie transportu osobistego, urządzenie wspomagające ruch, wózek dziecięcy, podręczny lub inwalidzki, osobę poruszającą się w wózku inwalidzkim, a także dziecko w wieku do 10 lat kierujące rowerem pod opieką osoby dorosłej.

art. 2 poz. 18 Kodeks drogowy

Pieszy jako uczestnik ruchu drogowego ma swoje obowiązki, które również zostały zapisane w Kodeksie drogowym. Jeden z punktów mówi, że przechodząc przez jezdnię, powinien zachować szczególną ostrożność. Jest też zobowiązany do korzystania z przejścia dla pieszych. Z kolei w art. 14 dotyczącym zakazów przeczytamy, że pieszemu zabrania się wchodzenia bezpośrednio przed jadący pojazd, nawet jeśli ma to miejsce na pasach.

Potrącenie pieszego na pasach – kto miał pierwszeństwo?

W roku 2021 wprowadzono zmiany w przepisach, dzięki czemu pieszy stał się uprzywilejowanym uczestnikiem ruchu drogowego – kierowcy mają obowiązek ustąpić pierwszeństwa pieszym znajdującym się na pasach, ale też wchodzącym na zebrę. Analizując zapis, można dojść do wniosku, że zatrzymać należy się w momencie, gdy zauważymy pieszego stojącego przed przejściem. W praktyce wygląda to nieco inaczej – wielu pieszych zachowuje się niefrasobliwie, wchodząc na ulicę nagle, nie zachowując należytej ostrożności. Często właśnie w takich sytuacjach dochodzi do potrącenia pieszego.

Co zatem mówią przepisy? W artykule 13 Prawa o ruchu drogowym znajdziemy zapis mówiący, iż:

pieszy znajdujący się na przejściu dla pieszych ma pierwszeństwo przed pojazdem. Pieszy wchodzący na przejście dla pieszych ma pierwszeństwo przed pojazdem, z wyłączeniem tramwaju.

art. 13 Kodeks drogowy

Ten sam artykuł wspomina jednak, że ten sam pieszy powinien odpowiednio się zachować:

pieszy wchodzący na jezdnię, drogę dla rowerów lub torowisko albo przechodzący przez te części drogi jest obowiązany zachować szczególną ostrożność.

art. 13 Kodeks drogowy

Kolejny artykuł zawiera dalsze instrukcje dla pieszego, któremu zakazuje się wchodzenia na jezdnię, a także bezpośrednio przed jadący pojazd (zakaz ten dotyczy również przejścia dla pieszych).

Ważne! Pieszy wchodzący na pasy i kierowca zbliżający się do przejścia muszą zachować szczególną ostrożność. Choć jadący powinien ustąpić pierwszeństwa pieszym, ci nie mogą przechodzić przez pasy, wchodząc na nie tuż przed nadjeżdżający pojazd.

Potrącenie pieszego na pasach – konsekwencje

Jakie są konsekwencje potrącenia pieszego na pasach? Wszystko zależy od tego, czy doszło do uszczerbku na zdrowiu poszkodowanego i jak ciężki ma on charakter. Potrącenie pieszego na pasach podlega karze na podstawie art. 177 Kodeksu karnego. Co dokładnie mówią przepisy?

• Jeśli następstwem wypadku jest śmierć pieszego lub poważny uszczerbek na zdrowiu sprawcy grozi kara pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 8 lat;
• jeśli poszkodowany pieszy doznał uszczerbku na zdrowiu w stopniu średnim lub lekkim sprawcy grozi kara pozbawienia wolności do 3 lat.

§1. Kto, naruszając, chociażby nieumyślnie, zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym, powoduje nieumyślnie wypadek, w którym inna osoba odniosła obrażenia ciała określone w art. 157 § 1, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

§ 2. Jeżeli następstwem wypadku jest śmierć innej osoby albo ciężki uszczerbek na jej zdrowiu, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.

§ 3. Jeżeli pokrzywdzonym jest wyłącznie osoba najbliższa, ściganie przestępstwa określonego w § 1 następuje na jej wniosek.

art. 177 Kodeks karny

Uszczerbek na zdrowiu – co to jest?

Uszczerbek na zdrowiu jest naruszeniem sprawności organizmu na skutek nieszczęśliwego wypadku lub choroby. Przepisy mówią o dwóch rodzajach uszczerbku na zdrowiu:

• stały – naruszenie fizycznej lub psychicznej sprawności organizmu, które powoduje upośledzenie czynności organizmu nierokujące poprawy;
• długotrwały – naruszenie fizycznej lub psychicznej sprawności organizmu, które powoduje upośledzenie czynności organizmu na okres przekraczający 6 miesięcy, jednak rokuje poprawę.

Definicję ciężkiego uszczerbku na zdrowiu znajdziemy w Kodeksie karnym:

za ciężki uszczerbek na zdrowiu uznaje się pozbawienie człowieka wzroku, słuchu, mowy, zdolności płodzenia bądź spowodowanie: innego ciężkiego kalectwa, ciężkiej nieuleczalnej lub długotrwałej choroby, choroby realnie zagrażającej życiu, trwałej choroby psychicznej, całkowitej albo znacznej trwałej niezdolności do pracy w zawodzie, trwałego, istotnego zeszpecenia lub zniekształcenia ciała.

art. 156 Kodeks karny

Pamiętaj! Na najcięższą karę narażają się kierowcy, którzy spowodowali wypadek i doprowadzili do ciężkiego uszczerbku na zdrowiu. Surowo jest też traktowane śmiertelne potrącenie pieszego.

Co jeszcze grozi za potrącenie pieszego na pasach?

W przypadku potrącenia pieszego, w wyniku którego nie doszło do powstania uszczerbku na zdrowiu sprawca najczęściej karany jest grzywną nakładaną w drodze mandatu karnego. Kara uzasadniona jest zapisami Ustawy z dnia 20 maja 1971 roku Kodeks wykroczeń, a dokładnie wynika z artykułu 86:

kto na drodze publicznej, w strefie zamieszkania lub strefie ruchu, nie zachowując należytej ostrożności, powoduje zagrożenie bezpieczeństwa w ruchu drogowym, podlega karze grzywny.

art. 86 Kodeks wykroczeń

Taryfikator mandatów za potrącenie pieszego na pasach przewiduje karę w wysokości 2500 zł:

• za wymuszenie pierwszeństwa na pasach – 1500 zł;
• za spowodowanie zagrożenia na drodze – 1000 zł.

Ważne! Za nieustąpienie pierwszeństwa pieszemu kierowca otrzyma również 10-15 punktów karnych.

Trzeba też pamiętać o tzw. recydywie – jeśli w ciągu dwóch lat kierowca dopuści się takiego samego wykroczenia, kara zostanie podwojona.

Potrącenie pieszego a kierowca pod wpływem alkoholu

Surowo ukarany zostanie sprawca wypadku, który prowadził pojazd pod wpływem alkoholu, a także ten, który zbiegł z miejsca zdarzenia. Za spowodowanie wypadku drogowego grozi mu grzywna, kara pozbawienia wolności, a także zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych. Od czego zależy wysokość kary? Pod uwagę brany jest przede wszystkim stopień obrażeń pieszego, jego stan.

• Wypadek na pasach bez ofiar śmiertelnych – grzywna w wysokości 10 tys. – 60 tys. zł., dożywotni zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych, do 4,5 lat pozbawienia wolności;
• wypadek, którego skutkiem jest uszczerbek na zdrowiu lub śmierć innej osoby – grzywna w wysokości 10 tys. – 60 tys. zł., dożywotni zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych, 2-12 lat pozbawienia wolności;
• jeśli w wyniku wypadku poszkodowany poniesie śmierć – grzywna w wysokości 10 tys. – 60 tys. zł., dożywotni zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych, 3-12 lat pozbawienia wolności.

Postępowanie po potrąceniu pieszego na pasach

Jeśli dojdzie do potrącenia pieszego na pasach, muszą zostać zbadane okoliczności zdarzenia. Należy ustalić, czy pieszy przyczynił się do wypadku, czy kierowca nie prowadził pojazdu po spożyciu alkoholu, czy nie był w stanie nietrzeźwości. Konsekwencje prawne uzależnione są od przyczyn zdarzenia, okoliczności. Co jeszcze jest brane pod uwagę? Istotne jest:

• zachowanie pieszego – czy dostosował się do przepisów ruchu drogowego, czy zachował ostrożność;
• postawa kierowcy – czy przestrzegał przepisów, był w stanie nietrzeźwości, zbiegł z miejsca wypadku;
• celowość zdarzenia – czy sprawca wypadku doprowadził do zdarzenia z rozmysłem;
• stopień uszczerbku na zdrowiu – trwały i ciężki oznacza wyższą karę dla sprawcy wypadku.

Może się zdarzyć, że policja lub sąd orzeknie o całkowitej winie pieszego. Co w takiej sytuacji?

Potrącenie pieszego z jego winy

Po zbadaniu okoliczności zdarzenia może się okazać, że to pieszy jest odpowiedzialny za wypadek. Główną przyczyną jest wtargnięcie na jezdnię, które uniemożliwia kierowcy odpowiednio szybką reakcję.

Pamiętaj! Bardzo często przyczyną wypadków z udziałem pieszych jest ich nagłe wkraczanie na pasy, niestosowanie się do przepisu nakazującego zachowanie szczególnej ostrożności i zakazu przechodzenia przez jezdnię tuż przed nadjeżdżającym pojazdem.

Kiedy jeszcze dochodzi do zdarzenia z winy pieszego? Oto możliwe przyczyny:

• przechodzenie przez jezdnię w niewłaściwym miejscu lub na czerwonym świetle;
• przemieszczanie się po jezdni zamiast po chodniku czy poboczu;
• brak koncentracji, skupienie na urządzeniu elektronicznym;
• brak odblasków po zmroku;
• stan po spożyciu alkoholu.

W każdej z tych sytuacji może dojść do wypadku drogowego z udziałem pieszego.

Ważne! Jeśli odpowiedzialny za zdarzenie jest pieszy, ciąży na nim obowiązek zrekompensowania strat kierowcy. Będzie musiał np. pokryć koszt wymiany/naprawy uszkodzonych elementów.

Poszkodowany pieszy a odszkodowanie

Poszkodowany pieszy może ubiegać się o odszkodowanie z polisy sprawcy wypadku (ubezpieczenia OC). Kierowca ma obowiązek udzielić poszkodowanemu informacji, w jakim towarzystwie ma wykupione OC. Procedurę starania się o odszkodowanie warto zacząć jak najszybciej – pomocna będzie sporządzona przez służby notatka ze zdarzenia. Jeśli kierowca odmawia podania danych zakładu ubezpieczeń, poszkodowany pieszy może ustalić go samodzielnie, sprawdzając w bazie Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego numer rejestracyjny samochodu.

Trzeba pamiętać, że w wyniku wypadku może dojść do uszczerbku na zdrowiu, który będzie wymagał leczenia, rehabilitacji czy np. opieki w przypadku niesamodzielności poszkodowanego. Ten może starać się o zwrot kosztów od sprawcy, pod warunkiem jednak, że każdy z tych wydatków zostanie odpowiednio udokumentowany.

Pamiętaj! Jeśli w wyniku wypadku poszkodowany trwale utracił zdolność do wykonywania pracy, może ubiegać się o rentę od ubezpieczyciela sprawcy.

Jak dochodzić zapłaty odszkodowania?

Jak starać się o wypłatę odszkodowania? Przede wszystkim należy zgłosić roszczenie z polisy sprawcy. Wiele towarzystw udostępnia formularze online – wystarczy je wypełnić. O wypłatę odszkodowania można także ubiegać się, zgłaszając sprawę telefonicznie, mailowo, wysyłając wniosek pocztą (opisuje się w nim okoliczności wypadku, wykazuje szkody, przedstawia dowody winy sprawy).

Warto pamiętać, że w przypadku poważnych obrażeń lub śmierci poszkodowanego roszczenie przedawnia się dopiero po upływie 20 lat. Przez cały ten czas można starać się o odszkodowanie.

Zdarza się także, że ubezpieczyciel odmawia wypłaty odszkodowania – dzieje się tak, jeśli do zdarzenia doszło z winy pieszego. Jeżeli okaże się, że poszkodowany przyczynił się do powstania niebezpiecznej sytuacji na drodze, ubezpieczyciel może też obniżyć kwotę należnego świadczenia.

Co w przypadku śmierci pieszego?

Jeśli doszło do śmiertelnego potrącenia pieszego, najbliżsi mogą ubiegać się o zadośćuczynienie za doznaną krzywdę, ale też za pogorszenie się sytuacji życiowej, o rentę oraz zwrotu kosztów pogrzebu.

O zadośćuczynienie mogą strać się osoby, które faktycznie były blisko ze zmarłym – niekoniecznie muszą to być osoby pozostające w związku formalnym czy osoby spokrewnione. Często zdarzało się, że zadośćuczynienie otrzymywali partnerzy (konkubenci) pieszego zmarłego w wyniku potrącenia.

Ważne! O tym, czy zadośćuczynienie zostanie wypłacone decydują nie więzy krwi, ale rzeczywiste relacje międzyludzkie.

Co zrobić, gdy sprawca zdarzenia zbiegł z miejsca wypadku?

Często zdarza się, że sprawca po potrąceniu pieszego ucieka z miejsca wypadku. Choć obowiązkiem policji jest ustalenie sprawcy, nie zawsze się to udaje. Co w takiej sytuacji? Jak poszkodowany może domagać się wypłaty odszkodowania? Warto pamiętać, że nie zostanie on bez pomocy – zadośćuczynienie i odszkodowanie wypłaci w takiej sytuacji Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny (UFG).

Zgłoszenie należy wysłać do dowolnego zakładu ubezpieczeń – każde towarzystwo ma obowiązek je przyjąć. Jak wygląda procedura? Firma przeprowadzi postępowanie likwidacyjne, następnie przekaże dokumentację do UFG, który wyda decyzję i wypłaci odszkodowanie.

Ważne! Wniosku o wypłatę odszkodowania nie kieruje się do UFG, ale do dowolnego towarzystwa ubezpieczeniowego.

Identycznie wygląda procedura dochodzenia odszkodowania, jeśli sprawca wypadku nie miał ważnego OC.

Potrącenie pieszego niesie ze sobą poważne konsekwencje dla sprawcy. Niestety często oznacza też kłopoty dla poszkodowanego, dlatego trzeba pamiętać o zachowaniu ostrożności i stosowaniu zasady ograniczonego zaufania – dotyczy to każdego uczestnika ruchu drogowego, zarówno kierowcy, jak i pieszego.