Szczególna ostrożność – kiedy należy ją zachować?

Szczególna ostrożność to pojęcie, z którym dość często spotykamy się studiując przepisy ruchu drogowego. Każdy kierowca musi sobie zdawać sprawę, z jakim niebezpieczeństwem wiąże się poruszanie po drodze i jak się zachować, by go uniknąć. Właściwe zachowanie dotyczy nie tylko osób za kierownicą, ale wszystkich uczestników ruchu drogowego. Czym jest szczególna ostrożność i kiedy należy ją zachować?

Przepisy ruchu drogowego mówią o zachowaniu ostrożności oraz szczególnej ostrożności. W przypadku drugiej definicji lista sytuacji jest zamknięta, co oznacza, że ustawodawca jasno określił, kiedy uczestnik ruchu musi zachować szczególną ostrożność. To konkretne zdarzenia dotyczące konkretnych osób. Nie oznacza to, że poruszając się po drodze, ścieżce rowerowej czy chodniku możemy sobie pozwolić na beztroskę.

Każdy z nas powinien być czujny i ostrożny niezależnie od tego, czy jedzie rowerem, samochodem, czy też jest pieszym spacerującym chodnikiem. Przepisy nie zobowiązują jednak do stałego zachowania szczególnej ostrożności, zazwyczaj wystarczy skupienie i uważność.

Czym jest szczególna ostrożność?

Każdy uczestnik ruchu drogowego musi zachować ostrożność, chwila nieuwagi może wiele kosztować. Trzeba pamiętać, że zawsze stawką jest ludzkie zdrowie i życie. Przepisy wspominają jednak o sytuacjach, w których należy zachować szczególną ostrożność, co oznacza dużo większe skupienie na jeździe niż zazwyczaj. Co dokładnie mówi definicja?

Szczególna ostrożność – ostrożność polegająca na zwiększeniu uwagi i dostosowaniu zachowania uczestnika ruchu do warunków i sytuacji zmieniających się na drodze, w stopniu umożliwiającym odpowiednio szybkie reagowanie.

art. 22 ust. 22 Prawo o ruchu drogowym

Zapis taki znajdziemy w Prawie o ruchu drogowym, w art. 22 ust. 22. Szczególna ostrożność dotyczy tylko konkretnych osób, które znajdą się w określonej sytuacji. Przepisy wskazują dokładnie, jakie to przypadki – katalog zdarzeń jest zamknięty.

W przepisach o ruchu drogowym znajdziemy dwie definicje – zwykłej i szczególnej ostrożności. Ustawodawca mówi, że ostrożność jest pojęciem bardzo ogólnym i dotyczy wszystkich uczestników ruchu drogowego w każdej sytuacji. Natomiast ostrożność szczególna odnosi się jedynie do ściśle określonych sytuacji na drodze, które sprzyjają wypadkom i kolizjom – kierowca czy pieszy nie ma obowiązku ciągłego zachowywania szczególnej ostrożności.

Natalia Tokarczyk-Jarocka, ekspert ds. ubezpieczeń komunikacyjnych

Kiedy należy zachować szczególną ostrożność?

Istnieje wiele sytuacji, kiedy kierowca jest obowiązany zachować szczególną ostrożność, po to, by uniknąć zdarzeń, które mogą mieć poważne konsekwencje dla niego i pozostałych uczestników ruchu drogowego.

Ważne! Najwięcej przypadków, w których należy zachować szczególną ostrożność, dotyczy kierowców!

Owa szczególna ostrożność to maksymalne zwiększenie uwagi, skupienie, dostosowanie sposobu jazdy do warunków, które panują na drodze. Dlaczego to tak istotne? Ustawodawca wskazał na potencjalnie najbardziej niebezpieczne sytuacje, w których najczęściej dochodzi do wypadków i kolizji. Często sposobem na ich uniknięcie jest skoncentrowanie się i zwrócenie uwagi na to, co dzieje się wokół.

Włączanie się do ruchu

Kierujący pojazdem musi zachować szczególną ostrożność, gdy włącza się do ruchu. To jedna z sytuacji wskazanych przepisami. Przede wszystkim kierowca musi ocenić, czy może bezpiecznie włączyć się do ruchu, czy powinien ustąpić pierwszeństwa.

Artykuł 17 podaje definicję włączania się do ruchu oraz mówi o tym, jak prawidłowo to zrobić.

Włączanie się do ruchu następuje po postoju lub zatrzymaniu się, które nie wynikają z warunków lub przepisów ruchu drogowego. To także manewr wykonywany przy wyjeżdżaniu np. z nieruchomości, z pobocza, drogi dla pieszych lub rowerów. Kierujący pojazdem, włączając się do ruchu, musi zachować szczególną ostrożność oraz ustąpić pierwszeństwa innym pojazdom i uczestnikom ruchu.

Zmiana pasa ruchu lub kierunku jazdy

Zachowanie szczególnej ostrożności jest też niezbędne podczas zmiany pasa ruchu lub zmiany kierunku ruchu.

Ważne! Zmianę pasa ruchu lub kierunku ruchu należy sygnalizować kierunkowskazem!

Jak mówią przepisy ruchu drogowego, kierujący pojazdem może zmienić kierunek jazdy lub zajmowany pas ruchu, jedynie jeśli zachowa szczególną ostrożność. O tym, jak prawidłowo wykonać ten manewr mówi art. 22 Prawa o ruchu drogowym. Zmieniając pas ruchu, kierowca musi ustąpić pierwszeństwa pojazdowi już jadącemu po tym pasie, a także pojazdowi, który zamierza wjechać na ten pas z prawej strony.

Zbliżanie się do skrzyżowania

Kierujący pojazdem, zbliżając się do skrzyżowania, jest zobowiązany zachować szczególną ostrożność. Powinien ustąpić pierwszeństwa pojazdowi nadjeżdżającemu z prawej strony, a jeśli ma zamiar skręcić w lewo, ustąpić pierwszeństwa pojazdowi jadącemu z naprzeciwka na wprost lub skręcającemu w prawo.

Ważne! Zabrania się wjeżdżania na skrzyżowanie, jeśli na skrzyżowaniu lub za nim nie ma miejsca na kontynuowanie jazdy!

Najczęściej do wypadków i kolizji dochodzi na skrzyżowaniach. Powodem jest nieustąpienie pierwszeństwa, szczególnie na skrzyżowaniach równorzędnych nieoznakowanych. Kierowcy źle ustalają kolejność przejazdu, ale też nie potrafią dostosować prędkości i zachowania do sytuacji na drodze, która może się dynamicznie zmieniać. Stąd konieczność zachowania szczególnej ostrożności przy zbliżaniu się do każdego skrzyżowania. O zasadach tych mówi art. 25 Prawa o ruchu drogowym.

Cofanie

Zasada szczególnej ostrożności dotyczy również kierowców wykonujących manewr cofania – cofający zawsze jest w sytuacji podporządkowanej i musi ustąpić pierwszeństwa innym uczestnikom ruchu.

Art. 23 mówi, że podczas cofania należy upewnić się, czy manewr nie zagraża bezpieczeństwu ruchu oraz, czy nie powoduje utrudnień w ruchu. Ważne, by zwrócić uwagę, czy za pojazdem nie znajduje się żadna przeszkoda – jeśli kierowca nie ma możliwości zrobić tego samodzielnie, powinien skorzystać z pomocy innych osób.

Trzeba pamiętać, że cofanie jest jedną z tych sytuacji, podczas których często dochodzi do kolizji.

Wyprzedzanie

Kierujący pojazdem jest zobowiązany również przy wyprzedzaniu zachować szczególną ostrożność. Najważniejsze jest utrzymanie bezpiecznej odległości od pojazdu wyprzedzanego oraz odpowiedniej prędkości. Art. 24 mówi, jak powinien zachować się kierowca rozpoczynający manewr wyprzedzania:

• musi upewnić się, czy ma odpowiednią widoczność, miejsce do wyprzedzania, czy nie utrudnia innym ruchu;
• powinien sprawdzić, czy jadący za nim nie rozpoczął wyprzedzania, a jadący przed nim nie sygnalizuje zamiaru wyprzedzania.

Kierowca powinien unikać jakiegokolwiek działania, które mogłoby spowodować zagrożenie bezpieczeństwa, utrudnienie w ruchu drogowym, a także takiego, które mogłoby narazić kogokolwiek na szkodę.

Zbliżanie się do przejścia dla pieszych

Kolejną sytuacją, w której kierowca musi zachować szczególną ostrożność, jest zbliżanie się do przejścia dla pieszych.

Ważne! Kierujący ma obowiązek ustąpić pierwszeństwa pieszemu znajdującemu się na przejściu! Pieszy znajdujący się na przejściu ma zawsze pierwszeństwo!

Coraz więcej słyszymy o wypadkach z udziałem pieszych, do których dochodzi na przejściach. Trzeba pamiętać, że są to miejsca, w których pieszy ma pierwszeństwo. Kierowcy muszą traktować każdego zbliżającego się do przejścia w taki sposób, jakby miał zamiar na nie wejść. Powinni więc zwolnić, bacznie obserwować otoczenie, aby w razie konieczności móc się zatrzymać.

O konieczności zachowania szczególnej ostrożności podczas dojeżdżania do zebry, mówi art. 26 Prawa o ruchu drogowym.

Zbliżanie się do przejazdu kolejowego

Zbliżając się do przejazdu kolejowego również należy zachować szczególną ostrożność, dostosowując sposób jazdy i wykonywane manewry do rodzaju przejazdu kolejowego (strzeżony, niestrzeżony). Kierowca musi również zwrócić uwagę na sytuację a drodze.

Kierujący pojazdem, zbliżając się do przejazdu kolejowego oraz przejeżdżając przez przejazd, jest obowiązany zachować szczególną ostrożność. Przed wjechaniem na tory jest on obowiązany upewnić się, czy nie zbliża się pojazd szynowy, oraz przedsięwziąć odpowiednie środki ostrożności, zwłaszcza jeżeli wskutek mgły lub z innych powodów przejrzystość powietrza jest zmniejszona.

Art. 28 Prawa o ruchu drogowym

Co jeszcze w tym przypadku oznacza szczególna ostrożność? Kierowca musi prowadzić pojazd z taką prędkością, by w razie potrzeby mógł go zatrzymać w bezpiecznym miejscu. Jeśli pojazd został unieruchomiony na przejeździe, kierowca musi go niezwłocznie usunąć, a jeżeli to niemożliwe, powinien poinformować o niebezpieczeństwie kierującego pojazdem szynowym.

Zbliżanie się do przejazdu dla rowerów

Szczególna ostrożność obowiązuje również kierowców zbliżających się do przejazdu dla rowerów. Zasady są w tym przypadku takie same, jak podczas podjeżdżania do przejścia dla pieszych. Oznacza to, że kierowca musi ustąpić pierwszeństwa jadącemu rowerem, hulajnogą elektryczną, urządzeniem transportu osobistego, a także osobom poruszającym się przy użyciu urządzenia wspomagającego ruch, jeśli znajdują się na tym przejeździe (art. 27 Prawo o ruchu drogowym).

Przejeżdżanie obok oznaczonego przystanku tramwajowego nieznajdującego się na chodniku

Dojeżdżając do przystanku, który nie znajduje się na chodniku, kierowca powinien zatrzymać się, aby umożliwić pieszym bezpieczne dojście do przystanku. Dlatego też, zbliżając się do takiego miejsca, musi zachować szczególną ostrożność.

Jeżeli przystanek nie ma wysepki, a właśnie wjeżdża autobus czy tramwaj, kierujący powinien zatrzymać się, przepuścić pieszych, umożliwiając im bezpieczne dojście do przystanku. Zbliżając się do takiego miejsca, jadący powinien zwolnić, uważnie obserwując okolicę. To właśnie zachowanie szczególnej ostrożności, której wymagają przepisy, a konkretnie art. 26 Prawa o ruchu drogowym.

Stefania Stuglik, ekspert ds. ubezpieczeń komunikacyjnych

Jazda w warunkach zmniejszonej przejrzystości powietrza

Szczególnej ostrożności wymaga się także od kierowców, którym przyszło podróżować w warunkach zmniejszonej przejrzystości powietrza. Gdy widoczność jest zła o wypadek jeszcze łatwiej, dlatego kierujący pojazdami muszą dostosować prędkość i sposób jazdy do warunków pogodowych. Ustawodawca ma tu na myśli wszelkiego rodzaju opady, mgłę, unoszące się opary.

Ważne! Art. 30 wspomina również o konieczności używania świateł mijania oraz przeciwmgielnych w sytuacji ograniczonej widoczności.

Przejazd obok pojazdu nauki jazdy

Z zachowaniem szczególnej ostrożności powinien przemieszczać się kierowca, który przejeżdża obok pojazdu nauki jazdy. Dotyczy to zarówno zbliżania się do niego, jak i wyprzedzania i omijania. Jest to szczególnie ważne, ponieważ uczący się nie ma jeszcze żadnego doświadczenia i dopiero zaczyna poznawać zasady panujące na drodze. To trochę tak, jakby należało uważać za niego.

Jadąc za samochodem oznaczonym literą L, należy zachować odpowiedni odstęp – uczący się może np. gwałtownie zahamować, pomylić pedały, nagle zwolnić, zacząć staczać się ze wzniesienia.

Zwiększona odległość może uchronić kierowcę przed porysowaniem czy wgnieceniem zderzaka.

Przejeżdżanie obok autobusu szkolnego

Kto i kiedy jeszcze musi zachować szczególną ostrożność? Przepisy wskazują na kierowcę przejeżdżającego obok autobusu szkolnego. Zbliżając się do miejsca postoju autobusu szkolnego, należy zatrzymać się lub zmniejszyć prędkość, aby zapewnić pasażerom bezpieczne opuszczenie pojazdu lub wejście do niego.

Ważne! Kierujący autobusem szkolnym, w miejscach wsiadania lub wysiadania dzieci, ma prawo wydawać polecenia innym uczestnikom ruchu drogowego.

Dlaczego często autobus szkolny stoi na światłach awaryjnych? To wcale nie oznacza, że się popsuł. Kierowca ma bowiem obowiązek włączyć światła podczas wsiadania lub wysiadania dzieci. Inni kierujący przejeżdżający obok takiego pojazdu muszą zachować szczególną ostrożność.

Jazda pojazdem uprzywilejowanym

Przepis ten dotyczy jedynie pojazdów uprzywilejowanych w akcji. Trzeba pamiętać, że kierujący pojazdem uprzywilejowanym może nie stosować się do zasad ruchu drogowego, jedynie pod warunkiem zachowania szczególnej ostrożności.

Kierujący pojazdem uprzywilejowanym może nie stosować się do przepisów o ruchu pojazdów, zatrzymaniu i postoju oraz do znaków i sygnałów drogowych, ale tylko pod warunkiem, że bierze udział w akcji związanej np. z ratowaniem życia.

Jazda pojazdem wykonującym czynności drogowe

Ten zapis dotyczy pojazdów, które ze względu na czynności, które są wykonywane na drodze, mogą nie stosować się do przepisów o obowiązku jazdy jezdnią lub przy prawej krawędzi drogi oraz o zatrzymaniu i postoju. Warunkiem jest oczywiście zachowanie szczególnej ostrożności przez kierującego takim pojazdem.

Przejazd obok pojazdu przewożącego osoby niepełnosprawne

Szczególną ostrożność należy zachować, przejeżdżając obok pojazdu przewożącego osoby niepełnosprawne.

Art. 58 Prawa o ruchu drogowym mówi, że kierowca musi zachować szczególną ostrożność, a w razie konieczności zatrzymać się, aby umożliwić niepełnosprawnym wsiadanie lub wysiadanie. Co ważne, przewóz osób niepełnosprawnych powinien odbywać się specjalnym autem – powinien być to pojazd przeznaczony konstrukcyjnie, z tablicami wykonanymi z materiału odblaskowego, z symbolem wózka inwalidzkiego. Kierowca pojazdu ma obowiązek włączyć światła awaryjne podczas wsiadania lub wysiadania osoby niepełnosprawnej.

Zbliżanie się do sygnalizatorów migających na żółto

Z zachowaniem szczególnej ostrożności należy zbliżać się do sygnalizatorów migających na żółto. Kierowca musi uważać, gdy zauważy migający lub stały sygnał żółty umieszczony na przeszkodzie, a także, gdy zbliża się do sygnalizatora świetlnego nadającego taki sygnał.

Uczestnik ruchu jest w tej sytuacji informowany o miejscu na drodze, gdzie może występować niebezpieczeństwo lub utrudnienie. Obowiązek zachowania szczególnej ostrożności wynika z widocznych oznaczeń – mówią o tym przepisy Rozporządzenia w sprawie znaków i sygnałów drogowych.

Kiedy szczególną ostrożność musi zachować pieszy?

Szczególna ostrożność nie dotyczy jedynie kierowców, ale także pieszych. Ci muszą uważać zwłaszcza podczas przechodzenia przez pasy lub torowisko. Choć na przejściu pieszy ma pierwszeństwo, nie zwalania go to z obowiązku zachowania szczególnej ostrożności.

Przed wejściem na jezdnię powinien upewnić się, czy może zrobić to bezpiecznie, bez narażania się i utrudniania ruchu drogowego kierowcom.

Pieszy musi też stosować się do przepisów – jest obowiązany korzystać z drogi dla pieszych, a w razie jej braku z pobocza. Idąc po poboczu lub jezdni, musi przemieszczać się lewą stroną. Po zmroku piesi poruszający się drogą powinni używać odblasków.

Rowerzysta i szczególna ostrożność

Rowerzysta podczas jazdy drogą dla rowerów i pieszych lub chodnikiem, wymijając, omijając lub wyprzedzając, musi zachować szczególną ostrożność. Powinien także zmniejszyć prędkość i ustąpić pierwszeństwa pieszym. Korzystając z chodnika lub drogi dla pieszych, rowerzysta jest też obowiązany jechać powoli.

Dlaczego zachowanie szczególnej ostrożności przez pieszego i rowerzystę jest tak ważne? Konsekwencje nieprzestrzegania przepisów ruchu drogowego, niedostosowania się do warunków panujących na drodze, niezachowania szczególnej ostrożności mogą być bardzo poważne. Często dochodzi do kolizji, wypadków, stłuczeń, potrąceń, które mogą skończyć się tragicznie – uszczerbkiem na zdrowiu, a nawet śmiercią.

Pamiętaj! Niestosowanie się do przepisów grozi również mandatem i punktami karnymi.

Szczególna ostrożność a ostrożność – Prawo o ruchu drogowym

Choć zachowanie szczególnej ostrożności zaleca się w konkretnych sytuacjach, każdy uczestnik ruchu drogowego musi uważać i być rozważny. Kodeks drogowy wprowadza rozróżnienia na szczególną ostrożność i ostrożność.

Ważne! Zwykłą ostrożność musisz zachować zawsze, gdy jesteś uczestnikiem ruchu drogowego. Niezależnie od tego, czy prowadzisz samochód, jedziesz rowerem, czy idziesz. Wysiadasz z auta, parkujesz, przejeżdżasz obok placu zabaw? Bądź ostrożny, zachowaj czujność i uważaj na pozostałych pieszych i kierowców.

Zachowanie ostrożności pozwoli ci uniknąć wielu groźnych i niebezpiecznych sytuacji.

Poruszanie się po drodze a ubezpieczenie

Poruszając się po drogach jesteś narażony na różnego rodzaju sytuacje, które są potencjalnie niebezpieczne. Nie zawsze wystarczy, że zachowasz szczególną ostrożność i będziesz przestrzegać przepisów – twoje bezpieczeństwo zależy również od innych osób poruszających się po drogach. Dlatego też warto zadbać o odpowiednie ubezpieczenie.

Polisa OC jest obowiązkowa i każdy kierowca musi ją wykupić. Warto jednak pomyśleć także o autocasco, które zapewnia ochronę w przypadku kolizji z innym pojazdem, zderzenia ze zwierzyną czy uszkodzenia auta przez osoby trzecie.

Jeśli chcesz poszerzyć swoje ubezpieczenie, myślisz o zakupie dodatkowej polisy, możesz skorzystać z kalkulatora OC i AC. Po podaniu wymaganych danych otrzymasz kalkulacje kilkunastu towarzystw, sprawdzisz zakres ubezpieczenia i cenę. Taką polisę możesz też kupić przez Internet, szybko i wygodnie.

Do zachowania ostrożności zobowiązany jest każdy uczestnik ruchu drogowego – prowadzący auto, kierujący rowerem, pieszy. Kodeks drogowy uwzględnia jednak sytuacje, w których konieczne jest zachowanie szczególnej ostrożności, np. podczas manewru:

• wyprzedzania,
• zmiany pasa ruchu,
• mijania autobusu szkolnego czy pojazdu przeznaczonego do przewozu osób niepełnosprawnych.

Każdy ma też obowiązek unikać działania, które mogłoby spowodować zagrożenie bezpieczeństwa ruchu drogowego. Warto pamiętać, że wszyscy jesteśmy odpowiedzialni za siebie nawzajem.